Gdzie znajdują się w Polsce największe złoża węgla kamiennego? Węgiel kamienny nazywany jest czarnym złotem. Pomimo, że na przestrzeni ostatnich lat wydobycie tego surowca systematycznie spada, Polska wciąż należy do czołówki europejskiej i światowej, pod względem skali wydobycia. Wpływ na to mają z pewnością pokaźne złoża węgla kamiennego w Polsce oraz długa tradycja górnictwa.

Poszukiwanie złóż węgla kamiennego prowadzone było na terenach polskich od wielu wieków, dzięki czemu dokumentacja złóż, szczególnie tych położonych na Górnym Śląsku, jest bogata. Węgiel kamienny należy do strategicznych surowców opałowych, a ponad 70 % energii jest pozyskiwane ze spalania węgla. Czy wiadome jest gdzie znajdują się w Polsce największe złoża węgla kamiennego? Wydaje się, że mimo tendencji do zastępowania węgla energią wiatrową i słoneczną badania złożowe nad węglem kamiennym będą nadal prowadzone.

Charakterystyka węgla kamiennego

Węgiel kamienny jest skałą osadową pochodzenia organicznego, która wytworzyła się miliony lat temu w okresie karbonu z roślinnych szczątek, które na skutek odcięcia dopływu tlenu przekształciły się w skałę. Węgiel kamienny od wieków stosowany jest jako paliwo, ze względu na dużą zawartość pierwiastka czystego węgla (75%-97%). Surowiec ma wysoką kaloryczność, stąd jego wartość opałowa jest wyższa niż w przypadku innej odmiany – węgla brunatnego. Cechą charakterystyczną węgla kamiennego jest jego czarna, matowa barwa.

Zarys historii wydobycia węgla kamiennego w Polsce

Już wiele wieków temu na terenach Polski prowadzone były geologiczne badania złożowe, których celem było poszukiwanie złóż węgla kamiennego, dokładne określenie ich lokalizacji, głębokości pokładów pod powierzchnią ziemi oraz oszacowanie wielkości zasobów. Geologia kopalin ma bogatą historię, podobnie jak dzieje górnictwa węgla kamiennego w Polsce. Na terenie Górnego Śląska węgiel kamienny wydobywa się od XVII wieku. Pierwszą kopalnią był zakład zlokalizowany w Murckach, gdzie początkowo wydobywano surowiec metodą odkrywkową. Dopiero w późniejszym okresie zaczęły powstawać kopalnie głębinowe. Rozkwit górnictwa nastąpił pod koniec XIX i na początku XX wieku.

Także w PRL górnictwo węgla kamiennego przeżywało okres prosperity i stanowiło kluczową gałąź przemysłu. W ostatnich dekadach dochodzi do zamykania kolejnych zakładów wydobywczych. Głównym powodem – obok tendencji do rozwoju odnawialnych, niskoemisyjnych źródeł energii – jest nierentowność wydobycia, gdyż płytkie pokłady węgla coraz bardziej się wyczerpują. Większość złóż na terenie Górnego Śląska położona jest głębiej niż 1000 metrów pod powierzchnią. Pomimo mechanizacji i robotyzacji branży górniczej wydobycie surowców z tak głębokich pokładów jest mało opłacalne i wiąże się z dużym zagrożeniem dla pracujących tam górników. Firmy, których domeną jest geologia górnicza wciąż realizują poszukiwanie złóż surowców mineralnych, których celem jest bardziej szczegółowe rozpoznanie złóż węgla kamiennego, pod kątem ich lokalizacji i opłacalności wydobycia.

Złoża węgla kamiennego w Polsce

Złoża węgla kamiennego w Polsce należą do największych zasobów tego surowca w Europie. Najrozleglejsze pokłady znajdują się w południowej części kraju. Dotyczy to zwłaszcza terenu Górnego Śląska, Małopolski, Dolnośląskiego i Lubelszczyzny. Jak wskazuje dokumentacja złóż, śląskie zasoby są zdecydowanie największe tj. na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, Rybnickiego Okręgu Węglowego i Zagłębia Dąbrowskiego łącznie może występować nawet 80-90% całości węgla kamiennego w Polsce. Działa na tym terenie ponad 20 kopalń. Jeżeli chodzi o wydobycie węgla na terenie Małopolski, dotyczy to złóż zlokalizowanych na pograniczu województwa śląskiego, w okolicy Brzeszcz i Libiąża. Natomiast z szacunków wynika, że na terenie Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego umiejscowione jest zaledwie 1% krajowych zasobów węgla kamiennego. Eksploatację surowca w okolicach Wałbrzycha i Nowej Rudy zakończono przed około dwoma dekadami, ze względu na trudne warunki wydobycia i niekorzystną budowę tektoniczną złóż, co wiązało się z wysokimi kosztami prac górniczych. Najmniej rozpoznane są złoża w Lubelskim Zagłębiu Węglowym.

Węgiel kamienny wydobywa się tam w okolicach Łukowa i Radzynia Podlaskiego. Lubelskie złoża – badania i klasyfikacja, to wyzwanie stojące przed firmami, których domeną jest geologia kopalniana. Szacuje się, że złoża węgla na Lubelszczyźnie są dosyć bogate, zlokalizowane stosunkowo płytko, a tamtejszy surowiec jest wysokiej jakości. Wymaga to jednak bardziej precyzyjnych ekspertyz i udokumentowania. Wydaje się zatem, że wschodnie tereny kraju mogą być perspektywiczne z punktu widzenia pozyskiwania węgla opałowego. Tym bardziej, że coraz wyraźniej rysuje się przyszłość śląskiego górnictwa. Po roku 2030 działać może zaledwie połowa spośród obecnie czynnych kopalń. Zakłady nierentowne, gdzie pokłady węgla są trudno dostępne będą podlegać likwidacji. Dlatego tak ważne zadanie stoi przed firmami zajmującymi się geologią górniczą. Rozpoznane do tej pory jest zaledwie około 40% krajowych złóż węgla kamiennego. Nie można wykluczyć, że także na innych terenach Polski znajdują się pokłady tego surowca, których wydobycie będzie bardziej opłacalne niż na Śląsku. Oczywiście, wymaga to nie tylko dogłębnych badań, ale także wybudowania infrastruktury pozwalającej na eksploatację surowca.